De Barbera is de op twee na meest aangeplante druif in heel Italië en is ook daarbuiten wel aangeplant, bijvoorbeeld in Californië en Argentinië, maar levert nergens zulke goede resultaten als in Piemonte. In Piemonte is het dan ook de meest aangeplante druivensoort, waar hij in ieder geval al in de 12e eeuw voorkwam.

In Piemonte heeft de druif lang in de schaduw gestaan van de  hoger aangeschreven Nebbiolo, maar dat beeld is vanaf het midden van de jaren ’80 snel aan het verdwijnen. In die tijd werd van de Barbera, mede vanwege zijn hoge zuurgehalte, vooral jonge wijn voor elke dag gemaakt.  Dankzij een wat andere cultivatie, vooral toepassen van groene oogst voor opbrengstbeperking, en met moderne vinificatietechnieken zoals temperatuurcontrole en vatlagering, zijn de zuren getemd en bleek er wijnen van hog niveau van gemaakt te kunnen worden.

De afgelopen 2 decennia is de Barbera daarom aan een enorme opmars onder de kwaliteitswijnen begonnen, en behoren de top Barbera’s tot de beste wijnen van Italië. Het veelzijdige karakter van de druif laat toe dat er diverse stijlen wijn van gemaakt kunnen worden. Er worden dankzij de hoge productie die de Barbera kan geven nog steeds bulkwijnen van gemaakt: als je in een willekeurig restaurantje in Piemonte een karafje rode huiswijn bestelt is dat in 9 van de 10 gevallen een Barbera, en vaak erg jong. Een plaatselijk populaire variant is de Barbera vivace, die een beetje nagisting heeft gehad waardoor die licht bruisend in het glas is.

Van de kwaliteitswijnen zijn er de op inox gerijpte wijnen en de op hout gelagerde versie. De druif heeft van zichzelf weinig tannines, dus de versie die alleen op rvs is opgevoed is daardoor erg zacht, soepel en drinkbaar. De op hout opgevoede versie, die zowel op grote foeders als op kleine vaten gelagerd kan zijn, heeft meer structuur, inhoud en complexiteit, en kan grootse wijnen opleveren.

De smaak van Barbera kenmerkt zich door frisse zuren en een grote mate van fruitigheid, met vooral rood en zwart fruit zoals cassis, kersen, bramen en frambozen. De houtgelagerde variant heeft een complexe smaak met daarnaast nog kruidige tonen en vanille.

Barbera die alleen op inox opgevoed is kan je het beste jong drinken, en kan ’s zomers eventueel kort in de koelkast een beetje teruggekoeld worden. Het zijn ideale begeleiders van het eten en passen bij vele gerechten, en zijn ook lekker om ’s avonds zo te drinken. Een houtgelagerde Barbera kan tussen enkele jaren tot bij de grootste crus wel 15+ jaar bewaard worden, en verdienen het om bij een mooi diner geschonken te worden.

De Brachetto is een rode druivensoort die al eeuwenlang in Piemonte verbouwd werd, en waarvan de wijn vroeger zelfs geëxporteerd werd. Het is echter geen makkelijk te telen druif, en na de phylloxera epidemie zijn de stokken na WOI op grote schaal vervangen door andere soorten.

Gelukkig waren er door liefhebbers hier en daar nog wat stokken overgelaten, en vanaf de jaren ’50 was er een kleine opleving in de productie van Brachetto. De laatste 2 decennia hebben een verdere herwaardering en uitbreiding van de soort laten zien.

Het belangrijkste aanplantgebied is momenteel de omgeving van Acqui Terme, het productiegebied van de Brachetto d’Acqui, die zelfs een DOCG status heeft gekregen. Deze bestaat zowel als een licht mousserende frizzante (1-3 bar) als een mousserende (>3,5 bar) spumante variant, die eigenlijk altijd zoet of licht zoet is.

In beide gevallen wordt de wijn gemaakt door de fermentatie te stoppen voordat alle suiker vergist is tot alcohol, en Brachetto heeft dan typisch ook een laag alcohol gehalte van maar 5 tot 7 %. Deze manier van wijnmaken vertoont veel overeenkomsten met die van de Moscato d’Asti, zodat de Brachetto ook wel de “rode Moscato” genoemd wordt.

Het andere wijngebied waar wijn van de Bracheto gemaakt wordt is de Roero, waar de locale variant van deze wijn “Birbet” heet. Deze wijn wordt overigens gemaakt van een eigen variëteit van de druif, de ‘Brachetto a grappolo lungo’. Birbet is ook licht mousserend en met een laag alcoholgehalte van ca 6%, en wijkt qua smaak niet zo heel veel af van de Brachetto d’Acqui.

Kenmerkend voor de Brachetto is de bleke, lichtrode kleur en wijnen met een lichte body. Het is een aromatische druif met een smaak met opvallende florale tonen van geranium en rozenblaadjes, en heel veel rood fruit, met name aardbeien en frambozen.

Naast deze lichte, mousserende dessertwijnen wordt de Brachetto ook wel gebruikt om stille dessertwijnen met normale sterkte te maken, meestal met de passito methode (indrogen van de druiven). Dit geeft bijzonder aromatische rode dessertwijnen.

Er zijn daarnaast ook een handvol producenten die een droge variant van de Brachetto maken. Dit zijn verassende wijnen met een opvallende geur en vooral interessante gastronomische mogelijkheden.

De Cortese is een druivensoort die vooral in het oostelijke deel van Piemonte is aangeplant, zoals in de Monferrato. Hij is bekend geworden als de druif van de Gavi, en dankzij het internationale succes van die wijn is de druif in de 2e helft van de 20e eeuw over een steeds groter areaal aangeplant.

De Cortese is een druif die niet erg aromatisch is en geeft vaak mooie, elegante en delicate wijnen, vooral in de Gavi streek. Die zijn daarom ook populair in de gastronomie. Met een lichte, iets zilte mineraliteit en citrus tonen is het een perfecte begeleider van lichte visgerechten. De Cortese heeft voldoende zuren en is daarom ook een lekkere frisse zomerwijn. In de smaak proef je verder vaak groene appeltjes, reine claude en geel en tropisch fruit.

Dankzij het smaaktype is de druif ook erg geschikt is voor het maken van mousserende wijn volgens de Metodo Classico (vroeger ook methode champenoise genoemd, omdat ook champagne zo wordt gemaakt). Dit wordt de laatste jaren ook op steeds grotere schaal toegepast, en met succes.

De Croatina is een rode druivensoort die op diverse plaatsen in Piemonte is aangeplant, maar ook in andere wijngebieden in Noord Italië zoals Lombardije en de Veneto. In sommige gebieden waaronder in Piemonte wordt deze soort ook wel “Bonarda” genoemd, wat zeer verwarrend is. Er is namelijk ook een “Bonarda Piemontese” en dat is een verschillende en niet verwante druif!

De Croatina lijkt qua stijl wel wat op de Dolcetto, en geeft ook donker gekleurde, stevige en matig tanninerijke wijnen. De smaak kenmerkt zich door kruidigheid en donker fruit zoals pruimen, amarenen en zwarte bessen. Ze hebben vaak baat bij enkele jaren flesrijping, al zijn het geen echte bewaarwijnen.

Locale benamingen (synoniemen) voor de Croatina: Bonarda
Nier verwarren met: Bonarda Piemontese

De Dolcetto is een druivensoort die in Piemonte op veel plaatsen aangeplant is, en daar buiten ook wel voorkomt in Noord Italië. Ook in andere landen komen druivenstokken voor onder andere namen waarvan vermoed wordt dat het de Dolcetto is. De naam betekent “kleine zoete” maar dat slaat niet op de wijn, die altijd droog is. Het is ook niet zeker dat dit op het suikergehalte slaat, al rijpt de Dolcetto relatief snel en kan daardoor vrij hoge suikergehaltes ontwikkelen, wat wijn met veel alcohol geeft.

De druif heeft van zichzelf flink wat tannines, vooral uit de pitten, en die zijn vaak wat "hard". De druiven moet daardoor voorzichtig behandeld worden tijdens de vinificatie. Gelukkig heeft hij ook zeer veel kleurstoffen in zijn schil en is hij redelijk aromatisch, waardoor ook met een heel korte inweking op de schillen mooie donkere, sterk fruitige wijnen geproduceerd kunnen worden.

De Dolcetto wordt klassiek op inox tanks gevinifieerd, en levert wijnen op die het traditioneel vrij jong gedronken worden. Dank zij de tannines kan de wijn wel langer bewaard, maar dan verliest hij wel wat van zijn karakteristieke fruitigheid. Klassieke Dolcetto is echt een elke dag wijn, die veel bij pasta’s en pizza’s gedronken wordt. Ook gaat hij vanwege zijn tannines goed samen met eiwitrijk eten zoals salami en andere droge worst. Door zijn stevige karakter ook prima begeleider van minder subtiel eten zoals bij de barbeque.

De afgelopen jaren is er ook steeds meer geëxperimenteerd met houtgelagerde Dolcetto’s, en daarmee zijn zeer mooie resultaten bereikt. Het heeft laten zien dat de Dolcetto meer in huis heeft dan een dagelijkse wijn, en de tophuizen maken bijzonder fraaie Dolceto’s die zich ook lenen om meerdere jaren te ouderen. In de Dogliani heeft dit zelfs geresulteerd in de toekenning van de DOCG status.

Locale benamingen voor de Dolcetto: Ormeasca

De Favorita is een minder bekende druif die voornamelijk in Piemonte aangeplant is, en dan vooral in de Roero. Daarnaast komt hij plaatselijk ook in de Langhe en Monferrato voor, vaak onder de lokale naam Furmentin. Deze naam is waarschijnlijk afgeleid van Vermentino, zijn naam in Ligurië en andere wijngebieden waar de druif op beperkte schaal verbouwd wordt (bv Sardinië). Daarnaast wordt hij ook geteeld als tafeldruif, vanwege zijn kenmerkende grote druiven.

De Favorita is een laat rijpende met goede opbrengsten, die wijnen levert met goede zuren en een vrij stuivende geur die wel wat aan Sauvignon Blanc doet denken. In de geur wit fruit zoals peer, en in de smaak een goede mineraliteit die soms wat ziltig is. De wijn zou een redelijke bewaarpotentie hebben beter dan de Arneis, maar wordt traditioneel ook jong gedronken. Hij wordt in de regel ook niet op hout opgevoed.

Dankzij zijn mooie zuren is Favorita een heerlijke frisse zomerwijn, die bij warm weer als aperitief eventueel ook koelkast-koud gedronken kan worden. Maar dank zij zijn subtiele mineraliteit is het ook een prima begeleider van vis en zeevruchten. In Piemonte is het ook de klassieke begeleider van gerechten met ei.

Locale benamingen voor de Favorita: Furmentin, Vermentino, Rolle (Fr)

De Moscato is een van de meest aangeplante witte druiven in Piemonte, en misschien wel de bekendste. Het is een druif waarvan vele honderden varianten bestaan die overal op de wereld aangeplant zijn, ook als tafeldruif vanwege zijn opvallende, aromatische smaak. Mogelijk is het een van de oudste druivensoorten die er is.

In Piemonte wordt de druif gebruikt voor de beroemde mousserende half zoete Asti Spumante en voor de licht mousserende Moscato d’Asti. De druif is populair vanwege zijn karakteristieke, sterk aromatische smaak. De Moscato d’Asti wordt gemaakt door de fermentatie te stoppen voordat alle suiker vergist is tot alcohol, en heeft dan typisch ook een laag alcohol gehalte van maar ca 5%. Door de druiven te vergisten in afgesloten druktanks (autoclave) komt er koolzuur in de wijn, die daardoor licht mousserend wordt.

De Asti Spumante is meestal verder vergist, heeft daardoor een wat hoger alcoholpercentage (ca 7%) en een hogere druk. Dat is ook te zien aan de dikkere fles die gebruikt wordt en de champignon vormige kurk; Moscato d’Asti heeft vaak een ‘gewone’ kurk en een minder zware fles.

Naast mousserende dessertwijnen wordt de Moscato in Piemonte ook gebruikt voor stille dessertwijnen, meestal door de druiven in te drogen (passito methode) voor er wijn van gemaakt wordt. Hiermee worden ook bijzonder mooie dessertwijnen gemaakt.

De Nebbiolo druif is de beste en edelste rode druivensoort van Italië. Omdat de druif zeer langzaam rijpt wordt deze als allerlaatste van alle soorten geoogst in de 2e helft van oktober of zelfs 1e week van november. De naam is waarschijnlijk ook afkomstig van het woord “nebbia” of mist, die rond deze periode ’s ochtends de dalen in Piemonte vult.

De Nebbiolo is waarschijnlijk ook een van de bekendste druivensoorten van Italië, en wordt vanwege zijn geweldige kwaliteiten ook wel “de koning” onder de italiaanse druivensoorten genoemd. Mogelijk komt dit mede door de connectie met de bekendste wijn van deze druif, de Barolo, die ook wel “Wine of Kings and King of wines” genoemd wordt.

Alhoewel de druif waarschijnlijk al eeuwen lang verbouwd werd in Piemonte, is de opkomst en grote roem begonnen halverwege de 19e eeuw. Toen werd de franse wijnmaker Louis Oudart gevraagd om kwaliteit van de plaatselijke wijn te verbeteren. Hij ontdekte dat het fermentatieproces verbeterd kon worden door o.a. toepassing van de zogenaamde ‘malolactische fermentatie’, en dat de druif dan zeer geschikt was voor het maken van droge wijn: tot dan toe was Barolo vooral een zoete wijn.

Doordat de Nebbiolo zeer langzaam rijpt moet deze eigenlijk alleen op de warmste hellingen met min of meer zuidelijke expositie. En niet op de hogere delen van de heuvels, maar tot ca 450 m boven zeeniveau. Zeker ook omdat de Nebbiolo typisch een vrij hoog gehalte aan tannines heeft, met name in de schil. Als de druiven niet goed rijp worden blijven de tannines onrijp, groen en hard, en dat wordt helaas niet beter door lange flesrijping.

Vanwege deze tannines wordt nebbiolowijn dan ook vaak op hout gerijpt, om zo de wijn zachter en ronder te maken. Maar ook dan blijft het altijd een wijn die vooral als hij jong is  merkbare tannines heeft en veel structuur heeft. Vrijwel alle wijnen van de nebbiolo hebben baat bij flesrijping, soms van maar een paar jaar, maar de crus 10-20 jaar of zelfs nog (veel) meer.
Kenmerkend voor de smaak zijn tonen van rood fruit, met name frambozen, florale tonen zoals viooltjes en geraniums, rozenblaadjes, en aardse tonen zoals (bos)grond, paddestoelen en teer. Een ander zeer herkenbaar kenmerk is zijn kleur: Nebbiolo heeft relatief weinig kleur, heeft een bruin-rode kleur en de neiging om bij oudering snel kleur te verliezen (verbruining)

Wijn van de Nebbiolo druif kan vanwege zijn kracht en structuur in de regel het beste gedronken worden naast iets te eten (het beste eiwitrijk), zeker wanneer ndie niet heel oud is. Klassieke combinaties zijn met gebakken en gebraden rood vlees maar vooral met wild. Echte herfst- en winterwijnen en een goede cru nebbiolo is vaak de ideale begeleider van en mooi Kerstdiner.

Locale benamingen (synoniemen) voor de Nebbiolo: Spanna, Chiavenasca

De Timorasso is een onbekende druif die alleen in Piemonte voorkomt, en dan vooral in de Colli Tortonesi. De Timorasso was bijna verdwenen en verdrongen door de Cortese druif, die makkelijker te telen is en hogere opbrengsten geeft. Maar de Timorasso heeft altijd een paar fanatieke fans behouden in de streek, die na jarenlange strijd ter promotie van deze druif hebben gezorgd dat hij langzaam weer herontdekt is / wordt.

De revival van de Timorasso is het gevolg van de toegenomen interesse in eigenheid wijnen, als tegenbeweging tegen de steeds grotere hoeveelheid “eenheidsworst” van chardonnay en sauvignon die de markten overspoelen. Omdat de Timorasso zeer interessante, karakteristieke wijnen oplevert en kwaliteit steeds vaker belangrijker wordt dan kwantiteit, kon deze langzaam aan een comeback werken.

De Timorasso heeft een medium tot volle body, en een kenmerkende aromatische smaak met wit fruit en duidelijke mineraliteit. Soms ook tonen van toast en zelfs lichte rokerigheid, waardoor nog wel eens wordt gedacht dat de wijn op hout gelagerd heeft. Deze smaken komen echter van de druif zelf, de wijn wordt vrijwel altijd op inox opgevoed. Dat is te zien aan de toevoeging “Derthona” (oude naam voor Tortona) op het etiket; dit geeft aan dat de wijn alleen in rvs tanks is opgevoed.

Wijnen van de Timorasso zijn vol en krachtig en doen het erg goed bij diverse gerechten, van stevige visgerechten tot witvlees. Daar zijn kracht en karakter is het een steeds meer gewaardeerde wijn in de gastronomie, en ook in Nederland zie je de wijn langzaam maar zeker meer op de wijnkaarten van restaurants verschijnen.